Từ cuối năm 2024, chính sách thuế tại Việt Nam có nhiều thay đổi sâu rộng, mở ra cơ hội mới cho doanh nghiệp trong việc tối ưu quản lý tài chính, tận dụng các ưu đãi thuế và nâng cao năng lực cạnh tranh. Đặc biệt, Nghị định 70/2025/NĐ-CP về hóa đơn điện tử không chỉ góp phần cắt giảm thủ tục hành chính mà còn thúc đẩy quá trình chuyển đổi số, giúp doanh nghiệp và hộ kinh doanh tiết kiệm chi phí, cải thiện hiệu suất vận hành và từng bước tiệm cận các chuẩn mực quốc tế.
Tuy nhiên, đi cùng với cơ hội là không ít thách thức. Những thay đổi nhanh chóng này đang tạo áp lực lớn cho các doanh nghiệp, đặc biệt là các doanh nghiệp vừa và nhỏ (SME) chưa kịp thích nghi. Trong nhiều trường hợp, lãnh đạo vẫn xem thuế là “việc của kế toán”, dẫn đến tâm lý chủ quan. Chính sự lơ là này có thể khiến doanh nghiệp rơi vào vòng xoáy rủi ro: kê khai sai, bị truy thu, mất uy tín và thậm chí đánh mất cơ hội tồn tại trong thị trường đầy biến động.
Sửa đổi và bổ sung luật thuế mới, doanh nghiệp bị tác động như thế nào?
Khi Nhà nước ban hành những thay đổi mới về thuế, không chỉ bộ phận kế toán - tài chính bị ảnh hưởng mà còn lan rộng đến toàn bộ hoạt động vận hành và chiến lược của doanh nghiệp. Việc không kịp thích ứng có thể khiến doanh nghiệp gia tăng chi phí, gặp rủi ro pháp lý, thậm chí đánh mất lợi thế cạnh tranh.
Một số tác động cụ thể như:
- Ảnh hưởng trực tiếp đến chi phí vận hành và tỷ suất lợi nhuận ròng của doanh nghiệp.
- Khiến mô hình kinh doanh hiện tại trở nên kém hiệu quả hoặc rủi ro cao.
- Đòi hỏi doanh nghiệp cần có hệ thống quản trị thuế nội bộ đủ linh hoạt để phản ứng nhanh.
- Gia tăng áp lực cập nhật chính sách cho đội ngũ kế toán - tài chính.
- Tăng khối lượng công việc hành chính, báo cáo và tuân thủ quy định.
- Thay đổi cách ghi nhận chi phí, doanh thu hoặc xử lý hóa đơn, chứng từ.
- Gây ảnh hưởng đến dòng tiền do phát sinh nghĩa vụ thuế mới hoặc thay đổi thời điểm nộp thuế.
- Tác động đến giá bán sản phẩm/ dịch vụ, ảnh hưởng đến chiến lược định giá.
- Gây gián đoạn trong hệ thống ERP hoặc phần mềm kế toán nếu chưa được cập nhật kịp thời.
- Tăng nhu cầu sử dụng dịch vụ tư vấn thuế, kiểm toán hoặc hỗ trợ pháp lý bên ngoài.
- Tác động đến quyết định đầu tư, các chiến lược dài hạn, mở rộng thị trường hoặc lựa chọn đối tác kinh doanh..
Doanh nghiệp có thể cần phải thay đổi chiến lược kinh doanh và các chính sách giá mỗi khi luật thuế thay đổi
Luật thuế thay đổi nhưng doanh nghiệp chưa kịp thay đổi, nguyên nhân do đâu?
Trong tư duy quản trị truyền thống, các nguy cơ tài chính thường được gắn với biến động thị trường, cạnh tranh hay chu kỳ kinh tế. Tuy nhiên, trong kỷ nguyên số hóa và cải cách mạnh mẽ về thuế, một dạng “khủng hoảng mới” đang âm thầm hình thành. Đó là những rối rắm phát sinh khi doanh nghiệp chưa kịp thích nghi, hoặc thiếu sự thấu hiểu cần thiết đối với hệ thống thuế ngày càng phức tạp và chặt chẽ.
Cơ quan thuế hiện nay không chỉ giữ vai trò giám sát mà đang dần trở thành một “đối tác pháp lý chiến lược”. Theo đó, mỗi doanh nghiệp cần hợp tác minh bạch, hiểu luật và tuân thủ kỷ cương. Tuy nhiên, trên thực tế, không ít doanh nghiệp lại rơi vào trạng thái bị động, lúng túng, đặc biệt là khi đối diện với các thủ tục về hoàn thuế, kiểm tra thuế hoặc bị truy thu.
Khoảng trống trong tư duy pháp lý
Một trong những sai lầm nghiêm trọng đến từ chính cấp điều hành cao nhất như lãnh đạo ký văn bản mà không hiểu rõ bản chất pháp lý đằng sau. Khi một CEO hay giám đốc điều hành ký duyệt báo cáo, quyết định tài chính hoặc hợp đồng liên quan đến thuế mà không đánh giá được rủi ro thuế kèm theo. Vì vậy, họ vô tình đưa doanh nghiệp mình vào tình thế “bị bẫy hợp pháp”. Đây là một dấu hiệu của khoảng trống trong tư duy quản trị pháp lý của người đứng đầu.
Gã khổng lồ trong ngành xây dựng của Anh - Carillion đã sụp đổ vào năm 2018, để lại khoản nợ hàng tỷ đô la. Báo cáo của Quốc hội Anh phơi bày một “hỗn hợp độc hại” giữa sự yếu kém trong quản trị, báo cáo tài chính sai lệch và việc lãnh đạo cấp cao phớt lờ những cảnh báo rõ ràng. Nhưng điều gây chấn động hơn cả chính là cách bộ phận pháp lý và tuân thủ bị đẩy ra ngoài rìa, không được lắng nghe, không có tiếng nói, hoàn toàn đứng ngoài quy trình ra quyết định cốt lõi. Kết quả là gì? Một tập đoàn lớn sụp đổ, hàng nghìn người lao động mất việc và chính phủ buộc phải can thiệp khẩn cấp. Đó không chỉ là bi kịch mà là hồi chuông cảnh tỉnh cho mọi doanh nghiệp.
Chưa thiết lập hệ thống quản trị thuế nội bộ, kiểm tra độc lập
Dù quy mô lớn hay nhỏ, kiểm toán nội bộ vẫn luôn là một chức năng cốt lõi để đảm bảo tổ chức vận hành hiệu quả, minh bạch và tuân thủ. Tuy nhiên, với các doanh nghiệp SME, việc triển khai kiểm toán nội bộ lại đối mặt với nhiều thách thức đặc thù và đôi khi bị xem nhẹ một cách nguy hiểm.
Thách thức đầu tiên là thiếu nguồn lực. Không giống như các tập đoàn lớn có đội ngũ kiểm toán chuyên biệt, nhiều doanh nghiệp SME không đủ nhân sự hoặc ngân sách để xây dựng một hệ thống kiểm toán nội bộ đúng nghĩa. Hệ quả là những hoạt động then chốt như kiểm soát tài chính, quản lý rủi ro hay tuân thủ pháp lý dễ bị bỏ trống hoặc kiểm soát sơ sài.
Thách thức tiếp theo nằm ở hạn chế về chuyên môn sâu. Trong các doanh nghiệp SME, một nhân sự thường đảm nhiệm nhiều vai trò, từ kế toán, tài chính cho đến hành chính,... khiến khả năng tập trung và đào sâu vào từng lĩnh vực kiểm toán bị giới hạn. Những vấn đề phức tạp như đánh giá hệ thống CNTT, bảo mật dữ liệu hay tuân thủ pháp luật chuyên ngành thường vượt ngoài năng lực xử lý nội bộ hiện có.
Mối quan hệ giữa các phòng ban kém, giao tiếp với kế toán chỉ một chiều
Tại nhiều doanh nghiệp, sự liên kết giữa các phòng ban, đặc biệt giữa kinh doanh, điều hành và kế toán còn rất lỏng lẻo. Bộ phận kinh doanh thường chạy theo mục tiêu doanh số, trong khi lại bỏ qua việc tham vấn kế toán để đánh giá hệ quả thuế của các hoạt động giao dịch. Giao tiếp giữa lãnh đạo và kế toán thường diễn ra theo kiểu “ra quyết định trước - hợp thức hóa sau”. Đây là điểm mù nguy hiểm.
Trong bối cảnh pháp luật thuế liên tục cập nhật và ngày càng phức tạp, kiểu giao tiếp một chiều này không chỉ làm suy yếu vai trò của kế toán mà còn tạo ra một dạng rủi ro hệ thống âm thầm nhưng dai dẳng, nơi những sai sót nhỏ có thể tích lũy thành khủng hoảng lớn.
Sự thiếu chuẩn bị và khoảng trống trong tư duy pháp lý có thể khiến nhà lãnh đạo khó khăn trong việc dẫn dắt tổ chức khi luật thuế có thay đổi
Lãnh đạo cần thay đổi song hành cùng Luật thuế
- Tư duy tài chính
- Tư duy chủ động, không “chữa cháy”
- Lắng nghe và đối thoại đa chiều
- Đầu tư vào năng lực nội bộ và công nghệ
- Ra quyết định dựa trên dữ liệu
- Thiết lập hệ thống quản trị bài bản
Trong bối cảnh chính sách thuế nhiều thay đổi, áp lực tuân thủ ngày càng lớn và cơ quan thuế không còn chỉ là “cơ quan kiểm tra” mà là một đối tác giám sát chiến lược. Lúc này, vai trò của lãnh đạo doanh nghiệp trở nên then chốt trong việc ứng phó với “bão thuế”.
Việc né tránh hoặc phó thác hoàn toàn cho bộ phận kế toán không còn là một lựa chọn khôn ngoan. Một nhà lãnh đạo hiện đại cần bước ra khỏi tư duy vận hành thuần túy để nắm bắt các yếu tố pháp lý - tài chính - tổ chức một cách toàn diện.
Tư duy tài chính
Mỗi điều chỉnh thuế, dù nhỏ, cũng có thể ảnh hưởng dây chuyền đến giá thành sản phẩm, lợi nhuận, dòng tiền và chiến lược đầu tư. Nếu người đứng đầu không có tư duy tài chính đủ mạnh, họ sẽ khó nhận diện được những rủi ro tiềm ẩn trong báo cáo, không đánh giá đúng tác động của luật mới đến mô hình kinh doanh và có thể vô tình ra những quyết định khiến doanh nghiệp rơi vào thế bị động - thậm chí rủi ro pháp lý.
Tư duy tài chính không chỉ giúp lãnh đạo đọc được con số, mà còn giúp họ "đọc được điều gì sắp xảy ra". Đó là nền tảng để xây dựng chiến lược chủ động thích nghi với luật thuế mới, từ việc cơ cấu lại dòng vốn, tối ưu chi phí hợp pháp cho đến lựa chọn mô hình đầu tư phù hợp với chính sách hiện hành. Qua đó, từ thế bị động trước thay đổi, các lãnh đạo có thể dẫn dắt doanh nghiệp nắm bắt cơ hội tái cấu trúc, tạo đà tăng trưởng và bứt phá.
Tư duy chủ động, không “chữa cháy”
Luật thuế thay đổi không phải là “biến cố bất ngờ”, mà là điều tất yếu trong chu kỳ quản trị nhà nước. Nhưng trong thực tế, chỉ những doanh nghiệp có tư duy chủ động mới đủ năng lực đón đầu - còn phần lớn vẫn “chạy theo sự vụ”, đợi đến khi văn bản có hiệu lực mới bắt đầu xử lý, dẫn đến hoảng loạn, chắp vá và tổn thất. Tư duy chủ động giúp nhà lãnh đạo xây dựng sẵn kịch bản thay đổi phù hợp, đầu tư hệ thống cập nhật pháp lý và tạo ra năng lực phản ứng linh hoạt trong toàn bộ hệ thống. Họ không chờ sự việc xảy ra mới tìm cách “dập lửa” mà liên tục tự đặt câu hỏi: làm gì từ bây giờ để rủi ro không xảy ra sau này?.
Lắng nghe và đối thoại đa chiều
Không ai hiểu luật thuế rõ hơn đội ngũ tài chính, pháp lý và kiểm toán nội bộ. Nhưng nếu người lãnh đạo không lắng nghe hoặc xem đó là “câu chuyện kỹ thuật”, họ sẽ bỏ lỡ những cảnh báo quan trọng. Khả năng đối thoại đa chiều không chỉ giúp nhà lãnh đạo hiểu đúng các rủi ro, mà còn giúp chuyển hóa cảnh báo thành hành động chiến lược. Những cuộc họp có sự hiện diện của nhiều góc nhìn - từ kế toán, pháp chế đến vận hành thường là nơi định hình nên những quyết định quan trọng nhất. Lãnh đạo giỏi cần ra quyết định đúng, biết hỏi đúng người, đúng lúc.
Đầu tư vào năng lực nội bộ và công nghệ
Một đội ngũ chuyên môn giỏi là chưa đủ nếu doanh nghiệp thiếu hệ thống hỗ trợ. Để thích ứng với sự thay đổi nhanh và phức tạp của luật thuế, doanh nghiệp cần đầu tư vào việc nâng cao năng lực nội bộ: đào tạo thường xuyên về thuế, pháp lý, kế toán chiến lược; đồng thời, triển khai các giải pháp công nghệ như phần mềm quản lý thuế, nền tảng ERP hoặc công cụ phân tích dữ liệu tài chính. Bởi lẽ, công nghệ không chỉ giúp tự động hóa quy trình và giảm lỗi sai mà còn tạo ra dữ liệu minh bạch. Đây là những điều mà cơ quan thuế, nhà đầu tư và ban lãnh đạo đều rất cần trong một môi trường nhiều biến động.
Ra quyết định dựa trên dữ liệu
Trong thời đại số, bản năng không thể thay thế cho dữ liệu. Những thay đổi về thuế có thể biến một dự án có lời thành thua lỗ nếu không có hệ thống phân tích đủ sâu để dự đoán tác động. Việc ra quyết định dựa trên dữ liệu tài chính đáng tin cậy với các mô hình giả định, báo cáo kịch bản và phân tích định lượng sẽ giúp lãnh đạo đưa ra lựa chọn có cơ sở, hạn chế cảm tính và tăng hiệu quả điều hành. Bởi lẽ, dữ liệu tốt chính là lợi thế cạnh tranh nền tảng giúp doanh nghiệp quản trị, định hướng thị trường, điều chỉnh chiến lược và kiểm soát rủi ro trong dài hạn.
Thiết lập hệ thống quản trị bài bản
Một hệ thống quản trị hiệu quả cần được tích hợp vào toàn bộ quy trình vận hành, chứ không thể hoạt động như một bộ phận độc lập. Lãnh đạo cần cùng đội ngũ xây dựng quy trình chuẩn cho các hoạt động kê khai, đối chiếu, kiểm tra chéo và kiểm soát các khoản thu - chi liên quan đến nghĩa vụ thuế,... Khi có hệ thống bài bản, việc ứng phó và thích ứng với những thay đổi từ Luật thuế sẽ không còn là sự kiện bất ngờ mà trở thành một phần trong chiến lược vận hành bền vững.
Không có doanh nghiệp nào miễn nhiễm với rủi ro thuế. Nhưng sự khác biệt nằm ở khả năng chuẩn bị của người lãnh đạo: Ai nắm rõ dữ liệu, kiểm soát nội bộ tốt, và kết nối được con người thì người đó sẽ đưa doanh nghiệp vượt qua “bão thuế” một cách an toàn - thậm chí biến rủi ro thành cơ hội cải thiện năng lực quản trị tổng thể.
Nhà lãnh đạo cần nâng cao tư duy về thuế và chủ động lắng nghe, đối thoại đa chiều để có nhiều góc nhìn chiến lược
Chương trình Kiến thức thuế cho lãnh đạo - lợi thế chiến lược trong bối cảnh biến động
Thuế là "cơn đau đầu" thường trực của nhiều nhà lãnh đạo. Không ít người đứng đầu doanh nghiệp đã từng rơi vào thế bị động, thậm chí mắc sai lầm nghiêm trọng chỉ vì thiếu kiến thức nền tảng về thuế. Để tháo gỡ những áp lực đó một cách thực tế, chương trình “Kiến thức Thuế dành cho Lãnh đạo” do PACE phối hợp cùng các chuyên gia hàng đầu tổ chức đã trở thành lựa chọn đáng tin cậy cho giới quản lý.
Chỉ với 04 buổi học chuyên sâu, chương trình không nhằm biến lãnh đạo thành chuyên gia thuế - mà giúp họ trở thành người hiểu đúng để chỉ đạo chuẩn, nhận diện được rủi ro để kiểm soát tốt, và cùng đội ngũ kế toán ra quyết định thuế một cách hiệu quả và tuân thủ. Đây là năng lực thiết yếu để doanh nghiệp vận hành bài bản, giảm thiểu sai sót và chủ động trong mọi thay đổi chính sách.
Với triết lý “đào tạo mang tính tư vấn”, chương trình đã đồng hành cùng hàng ngàn lãnh đạo trong hơn 20 năm qua - không chỉ giúp họ giảm áp lực về thuế, mà còn biết cách biến thuế thành công cụ chiến lược trong quản trị doanh nghiệp: khoa học hơn, an toàn hơn và chủ động hơn.
