Mọi doanh nghiệp đều có chiến lược, quy trình và mục tiêu. Nhưng không phải doanh nghiệp nào cũng có văn hóa sống động, nơi mỗi con người cảm thấy mình thuộc về điều gì đó lớn hơn. Chúng ta có thể sao chép sản phẩm, mô hình hay công nghệ, nhưng không thể sao chép văn hóa.
Và chính điều đó làm nên sức mạnh nội sinh của một tổ chức – thứ giúp doanh nghiệp không chỉ “vận hành tốt”, mà còn trường tồn và lan tỏa giá trị. Đó chính là tinh thần của “quản trị bằng văn hóa” – một triết lý quản trị hướng con người, hướng bền vững và đầy nhân văn.
Quản trị bằng văn hóa là gì?
Quản trị bằng văn hóa (Management Culture - MBC) là một cách tiếp cận trong đó văn hóa doanh nghiệp trở thành nền tảng, kim chỉ nam cho mọi quyết định quản trị – từ chiến lược, vận hành cho đến con người. Nếu quản trị truyền thống dựa nhiều vào quy trình, cấu trúc và quyền lực, thì quản trị bằng văn hóa dựa vào niềm tin, giá trị và hành vi được chia sẻ. Văn hóa không chỉ là “phần mềm mềm” của doanh nghiệp, mà là hệ điều hành vô hình quyết định cách tổ chức vận hành, ứng xử, và thích ứng trước biến động.
Quản trị bằng văn hóa không phải là “thêm văn hóa vào quản trị”, mà là quản trị thông qua văn hóa – biến những giá trị cốt lõi thành nguồn sức mạnh tự thân, giúp doanh nghiệp phát triển bền vững từ bên trong.
Từ những nghiên cứu chuyên sâu và hơn hai thập kỷ đồng hành cùng các tổ chức, TS. Giản Tư Trung khẳng định: “Quản trị bằng văn hóa là tương lai của quản trị. Không một tổ chức nào có thể trở nên độc đáo, lớn mạnh và bền vững mà không quan tâm sâu sắc đến văn hóa và văn hóa tổ chức”. Cuốn sách “Quản trị bằng văn hóa - Cách thức Kiến tạo và Tái tạo Văn hóa tổ chức” là kết tinh của hành trình nghiên cứu, chiêm nghiệm và trải nghiệm đó – một công trình không chỉ giúp doanh nghiệp hiểu văn hóa là gì, mà còn chỉ ra cách biến văn hóa thành phương thức quản trị thực tiễn và lợi thế cạnh tranh bền vững. Đây vừa là một cuốn sách về “quản trị”, vừa là một lời mời gọi lãnh đạo tái tư duy về cách xây dựng tổ chức – bắt đầu từ con người và giá trị bên trong.
Điểm khác biệt so với quản trị truyền thống
Trong tiến trình phát triển của doanh nghiệp, quản trị truyền thống và quản trị bằng văn hóa đại diện cho hai cách tiếp cận khác nhau trong điều hành tổ chức. Nếu quản trị truyền thống nhấn mạnh vào cấu trúc, quy trình và kiểm soát để đảm bảo hiệu quả và tính kỷ luật, thì quản trị bằng văn hóa lại đề cao giá trị, niềm tin và sự tự giác như động lực nội tại thúc đẩy con người và tổ chức phát triển.
Cả hai mô hình đều có vai trò và giá trị nhất định: một bên giúp thiết lập nền tảng ổn định, còn bên kia giúp duy trì sự gắn kết và thích ứng linh hoạt trong môi trường thay đổi.
|
Đặc điểm |
Quản trị truyền thống |
Quản trị bằng văn hóa |
|
Cơ sở quản trị |
Quy trình, quy định, hệ thống kiểm soát |
Giá trị, niềm tin, chuẩn mực hành vi |
|
Cách thức vận hành |
Từ trên xuống (Top-down) |
- Từ trên xuống (Top-down) kết hợp với Từ dưới lên (Bottom-up) - Từ trong ra (Inside-out) kết hợp với Từ ngoài vào (Outside-in) - Từ Nền tảng đến Bản sắc (Foundation to Identity) |
|
Động lực nhân sự |
Lợi ích vật chất |
Sự gắn kết, tự hào, ý nghĩa |
|
Mục tiêu dài hạn |
Hiệu quả, lợi nhuận |
Bền vững, hài hòa, nhân văn |
3 trụ cột của văn hóa tổ chức trong quản trị bằng văn hóa
Văn hóa Tổ chức được hình thành từ ba trụ cột chính: Văn hóa Nền tảng (Human Way), Văn hóa Bản sắc (Our Way) và Văn hóa Học tập (Learning Culture). Để kiến tạo nên một nền văn hóa tổ chức vừa hiệu quả và nhân văn, vừa đậm đà bản sắc riêng, doanh nghiệp cần xây dựng vững chắc Văn hóa Nền tảng và nuôi dưỡng liên tục Văn hóa Học tập – hai yếu tố giúp Văn hóa Bản sắc có đất để phát triển và lan tỏa bền vững.
Văn hóa Nền tảng được xem là “phần gốc rễ” của toàn bộ hệ thống văn hóa. Nó dựa trên những giá trị phổ quát (universal values) và nguyên lý trường tồn (timeless principles) – những giá trị vượt qua giới hạn không gian và thời gian, phù hợp với mọi cá nhân, gia đình, tổ chức và quốc gia. Chính từ gốc rễ này, Văn hóa Bản sắc mới có thể được bồi đắp, làm giàu và thăng hoa, tạo nên một bản sắc riêng mang đậm tinh thần của tổ chức.
Mô hình "Kiến trúc Văn hóa Tổ chức"
Trích sách "Quản trị bằng Văn hóa", tác giả Giản Tư Trung
Vì sao “quản trị bằng văn hóa” là phương thức quản trị bền vững?
Trong thế giới kinh doanh đầy biến động hôm nay, mọi mô hình, công nghệ hay chiến lược đều có thể thay đổi nhanh chóng. Nhưng có một thứ, nếu được xây đúng và nuôi dưỡng bền bỉ, sẽ trở thành “năng lượng tái tạo” cho tổ chức – đó chính là văn hóa doanh nghiệp.
“Quản trị bằng văn hóa” được xem là phương thức quản trị bền vững bởi nó không chỉ tập trung vào hiệu quả tức thời, mà hướng đến sự phát triển lâu dài từ bên trong con người và tổ chức. Thay vì kiểm soát bằng quy định, văn hóa giúp doanh nghiệp tự vận hành bằng niềm tin; thay vì chạy theo ngắn hạn, văn hóa giúp giữ vững bản sắc và định hướng dài hạn.
|
Văn hóa vừa là “chân ga” giúp ta chinh phục bao đèo cao. vừa là “chân thắng” ngắn ta rơi xuống vực sâu. Văn hóa là những gì “còn lại” khi đã mất hết mọi thứ: là những gì “còn thiếu” khi đã mất tất cả. Văn hóa là thứ giúp lãnh đạo biến “Đám đông” thành “Đội ngũ” để hiện thực hóa chiến lược thành công. Văn hóa là lợi thế cạnh tranh quan trọng bậc nhất và bền vững bậc nhất của tổ chức. Văn hóa doanh nghiệp là nhân tố cốt lõi trong việc thu hút và giữ chân nhân tài, đồng thời có ảnh hưởng trực tiếp đến kết quả kinh doanh của tổ chức. |
“Quản trị bằng văn hóa” vừa là nền tảng quản trị hiệu quả, vừa là nguồn gốc hình thành thương hiệu bền vững. Khi một tổ chức sở hữu nền văn hóa đặc trưng và mạnh mẽ, bản sắc ấy sẽ tự nhiên tỏa ra trong cách họ làm việc, phục vụ và ứng xử với đối tác, khách hàng. Chính văn hóa đó giúp doanh nghiệp được nhận diện không chỉ bằng sản phẩm, mà bằng tinh thần và giá trị mà họ theo đuổi.
