Chưa bao giờ việc dự đoán cuộc sống hay nhu cầu nghề nghiệp trong tương lai như thế nào lại khó khăn hơn thế. Những nghề nghiệp mà thậm chí chưa từng nghĩ tới sẽ xuất hiện, và những nghề nghiệp cũ sẽ được chuyển đổi. Chính vì lẽ đó, cần một nền giáo dục có khả năng giúp chúng ta thành công cho dù xã hội có thay đổi.
Giáo dục khai phóng (GDKP) có nền tảng rộng rãi và giúp học sinh tiếp cận với khoa học, toán học, khoa học xã hội và nhân văn. Kiến thức rộng rãi về thế giới rộng lớn này sẽ giúp người học đối phó với sự phức tạp, đa dạng và thay đổi. Nền giáo dục khai phóng cũng giúp phát triển ý thức mạnh mẽ về trách nhiệm xã hội cũng như các kỹ năng thực hành và trí tuệ, có thể chuyển giao, chẳng hạn như khả năng giao tiếp, phân tích và giải quyết vấn đề cũng như khả năng áp dụng kiến thức và kỹ năng vào thực tế.
Khai phóng là gì?
Về mặt nghĩa đen, "khai" có nghĩa là mở ra, "phóng" có nghĩa là giải phóng. Do đó, khai phóng có thể được hiểu là sự mở ra và giải phóng, giúp con người thoát khỏi những ràng buộc, định kiến để trở nên tự do, sáng tạo và có khả năng phát triển toàn diện.
Về mặt triết học: “Khai phóng là khai mở tâm trí và giải phóng tiềm năng. Khai trí giúp ta có cái đầu sáng để có khả năng minh định được đúng-sai, phải-trái, chân-giả, thiện-ác, chính-tà; còn khai tâm giúp ta có trái tim nóng với tình thương yêu và lòng trắc ẩn để thôi thúc ta hành động thiện lương. Khi tâm và trí được khai mở, việc giải phóng hết tiềm năng để thăng hoa trong công việc và cuộc sống sẽ là điều hiển nhiên.” - TS. Giản Tư Trung, Chủ nhiệm IPL Scholarship
Giáo dục khai phóng là gì?
Giáo dục khai phóng (Liberal Education) là một triết lý giáo dục nhấn mạnh đến việc phát triển toàn diện con người, bao gồm cả kiến thức, kỹ năng và thái độ. Giáo dục khai phóng không chỉ tập trung vào việc truyền đạt kiến thức chuyên ngành mà còn chú trọng đến việc phát triển khả năng tư duy phản biện, giải quyết vấn đề, giao tiếp hiệu quả và sáng tạo.
Tư tưởng cốt yếu của giáo dục khai phóng là khai mở ra những điều mới mẻ, khai thác tối đa tư duy sáng tạo của mỗi cá nhân, giải phóng tư duy, năng lực của con người, tạo điều kiện cho họ phát huy hết khả năng, trở thành một công dân có ích cho xã hội. Đặc trưng của mô hình này là đào tạo linh hoạt cả về chiều rộng và chiều sâu của từng môn học, khuyến khích các môn liên ngành, cung cấp nhiều lựa chọn cho sinh viên.
Ý nghĩa của giáo dục khai phóng
Giáo dục khai phóng là mô hình giáo dục bậc Đại học, đang được áp dụng rộng rãi tại các quốc gia có nền giáo dục tiên tiến như Hoa Kỳ. Mô hình này chú trọng việc đào tạo ở cả chiều rộng và chiều sâu của từng môn học, giúp sinh viên dễ dàng lựa chọn. Giáo dục khai phóng mang ý nghĩa to lớn trong nền giáo dục nói chung và hệ thống giáo dục Đại học Việt Nam nói riêng, trong đó phải kể đến như:
-
Phát triển tư duy phản biện và giải quyết vấn đề: Giáo dục khai phóng giúp sinh viên phát triển khả năng suy nghĩ độc lập, phân tích và đánh giá thông tin, nhằm đưa ra những quyết định sáng suốt
-
Kích thích sự sáng tạo và đổi mới: Giáo dục khai phóng khuyến khích sinh viên khám phá những ý tưởng mới và thử nghiệm các cách tiếp cận sáng tạo để giải quyết vấn đề
-
Nâng cao kỹ năng giao tiếp và hợp tác: Giáo dục khai phóng giúp sinh viên phát triển khả năng giao tiếp hiệu quả bằng cả lời nói và viết, cũng như khả năng hợp tác với người khác để đạt được mục tiêu chung
-
Tạo dựng nền tảng kiến thức vững chắc: Giáo dục khai phóng cung cấp cho sinh viên một nền tảng kiến thức rộng lớn về các lĩnh vực khác nhau, từ đó giúp họ hiểu rõ hơn về thế giới xung quanh
-
Chuẩn bị cho sinh viên bước vào thế giới thực: Giáo dục khai phóng giúp sinh viên phát triển các kỹ năng và kiến thức cần thiết để thành công trong cuộc sống, kể cả trong tương lai, bao gồm khả năng làm việc độc lập, giải quyết vấn đề và thích ứng với sự thay đổi.
Giáo dục khai phóng có ý nghĩa quan trọng đối với cả cá nhân và xã hội. Đối với cá nhân, giáo dục khai phóng giúp họ phát triển toàn diện về trí tuệ, thể chất và tinh thần, từ đó có thể trở thành những công dân có ích cho xã hội. Đối với xã hội, giáo dục khai phóng giúp tạo ra một thế hệ người có tư duy cởi mở, sáng tạo và sẵn sàng giải quyết các vấn đề của thế giới.
Trong những năm gần đây, giáo dục khai phóng đang trở thành xu hướng đào tạo Đại học mới tại Việt Nam. Điều này là do giáo dục khai phóng được coi là một mô hình giáo dục phù hợp với nhu cầu phát triển của xã hội hiện đại, đòi hỏi con người có khả năng thích ứng với sự thay đổi và giải quyết các vấn đề phức tạp.
Mô hình GIÁO DỤC KHAI PHÓNG của VIỆN GIÁO DỤC IRED
Nguồn: Sách SƯ PHẠM KHAI PHÓNG - THẾ GIỚI, VIỆT NAM & TÔI
Tác giả: GIẢN TƯ TRUNG
Tại sao nói giáo dục khai phóng là xu hướng của tương lai?
Khai thác những giá trị để tìm thấy chính mình
Giáo dục khai phóng khác biệt hoàn toàn so với giáo dục truyền thống trong việc tập trung vào việc "dạy người", đồng thời khuyến khích học sinh tập trung vào việc phát triển những khả năng riêng của mình.
Hiện tại, giáo dục truyền thống thường xoay quanh việc truyền đạt kiến thức và tập trung vào việc học chữ, nhưng không đảm bảo rằng học sinh có thể áp dụng kiến thức đó vào thực tế sau này. Trái lại, mô hình giáo dục khai phóng tập trung vào việc phát triển tư duy độc lập, sáng tạo và nhận thức đa chiều cho học sinh. Giúp họ nâng cao khả năng tự học, tự chủ trong việc tìm hiểu kiến thức, tự tin tham gia và giải quyết các vấn đề trong xã hội. Điều này giúp học sinh nhanh chóng nhận ra giá trị của bản thân và phát triển những khía cạnh mạnh mẽ nhất trong họ.
Thích ứng với sự thay đổi của thế giới
Thế giới đang ngày càng thay đổi nhanh chóng, đòi hỏi con người phải có khả năng thích ứng và đáp ứng với những thay đổi đó. Cách tiếp cận giáo dục khai phóng thường tập trung vào việc thúc đẩy sự toàn diện của học sinh thay vì chỉ tập trung vào việc truyền đạt kiến thức thông qua việc nhớ và tái sản xuất thông tin. Giáo dục khai phóng khuyến khích học sinh tư duy sáng tạo, khám phá, tự học và áp dụng kiến thức vào thực tế.
Bằng cách đó, mô hình giáo dục này giúp người học phát triển khả năng thích ứng với sự thay đổi của thế giới. Người học được khuyến khích để tìm hiểu, nắm bắt và thích ứng với những xu hướng mới, công nghệ mới, cùng những thay đổi của xã hội và kinh tế. Đồng thời phát triển các kỹ năng mềm quan trọng như khả năng làm việc nhóm, giao tiếp hiệu quả và tư duy phản biện. Những kỹ năng này là cần thiết để thích ứng với môi trường làm việc đa dạng và toàn cầu hóa ngày nay.
Chuẩn bị cho tương lai nghề nghiệp
Trong thời đại kinh tế tri thức, các công việc đòi hỏi trình độ cao và khả năng sáng tạo ngày càng nhiều. Giáo dục khai phóng giúp người học phát triển những kỹ năng cần thiết thông qua việc đào tạo theo hướng liên ngành và khuyến khích trải nghiệm thực tế. Có thể nói, Đại học khai phóng có tiềm năng cao để trở thành xu hướng giáo dục trong tương lai.
Tạo ra những công dân toàn cầu
Giáo dục khai phóng giúp người học phát triển khả năng hiểu biết về các nền văn hóa khác nhau, tôn trọng sự khác biệt và đóng góp cho cộng đồng. Những phẩm chất này là cần thiết để tạo ra những công dân toàn cầu có trách nhiệm.
Những lầm tưởng về “Giáo dục khai phóng”
Học Đại học khai phóng là học về nghệ thuật tự do
Nhiều người dịch thô từ "liberal arts" trong thuật ngữ "liberal arts college" thành "nghệ thuật tự do" hay "múa hát nhạc hoạ". Tuy nhiên trên thực tế, chương trình học tại các trường liberal arts không có liên quan đến "arts" theo nghĩa đó. Thay vào đó, thuật ngữ "liberal arts college" được dịch sang tiếng Việt là "Đại học khai phóng".
"Đại học khai phóng" bao gồm các khoa học tổng quát được tổ hợp từ nhiều ngành khác nhau, trên cơ sở tinh thần tư duy tự do, suy nghĩ tự do và lựa chọn tự do để theo đuổi những ngành nghề phù hợp nhất.
Mark Zuckerberg, nhà sáng lập của Facebook, là một ví dụ điển hình về giáo dục khai phóng. Trong thời cấp Ba, anh học tiếng Latin và khi lên Đại học, anh theo học chuyên ngành tâm lý. Sau khi tốt nghiệp, anh làm việc trong lĩnh vực kỹ thuật máy tính và cũng nghiên cứu về hành vi của người tiêu dùng. Nhờ sự đa dạng chuyên môn trong nhiều lĩnh vực hỗ trợ nhau, Mark đã thành công trong việc sáng lập và quản lý mạng xã hội có số lượng người dùng lớn nhất thế giới hiện nay.
Giáo dục khai phóng chỉ dạy khoa học xã hội
Nhận định Đại học khai phóng chỉ dạy khoa học xã hội là không đúng. Giáo dục khai phóng là một mô hình giáo dục nhấn mạnh đến việc đào tạo toàn diện, chú trọng cả chiều rộng và chiều sâu của kiến thức, khuyến khích các môn học liên ngành. Theo đó, Đại học khai phóng không chỉ dạy khoa học xã hội mà còn dạy cả khoa học tự nhiên và nhân văn.
-
Khoa học tự nhiên: Toán học, hóa học, vật lý, sinh học,... giúp sinh viên phát triển tư duy logic, khả năng phân tích, giải quyết vấn đề và tư duy sáng tạo.
-
Khoa học xã hội: Kinh tế học, xã hội học, tâm lý học,... giúp sinh viên hiểu rõ hơn về xã hội, con người và các vấn đề xã hội.
-
Nhân văn:Văn học, ngôn ngữ học, lịch sử, triết học,... giúp sinh viên phát triển tư duy phản biện, khả năng sáng tạo và kỹ năng giao tiếp.
Giáo dục khai phóng là học tất cả các môn học
Trong thời hiện đại, giáo dục khai phóng có thể được hiểu theo những cách khác nhau. Tuy nhiên, về cơ bản, nó vẫn là một mô hình giáo dục chú trọng vào việc phát triển tư duy phản biện, khả năng giải quyết vấn đề và kỹ năng giao tiếp.
Về mặt thực tế, các trường Đại học khai phóng thường yêu cầu sinh viên phải học các môn học thuộc nhiều lĩnh vực khác nhau, bao gồm văn học, ngôn ngữ, khoa học tự nhiên, khoa học xã hội, nghệ thuật,... Tuy nhiên, điều này không có nghĩa là sinh viên phải học tất cả các môn học. Thay vào đó, sinh viên sẽ được lựa chọn các môn học phù hợp với sở thích và định hướng của bản thân.
Do đó, nhận định về giáo dục khai phóng là học tất cả các môn học chỉ là một cách hiểu đơn giản và chưa đầy đủ về mô hình giáo dục này. Giáo dục khai phóng không chỉ đơn thuần là học nhiều môn học, mà còn là học cách tư duy, học cách sống và học cách trở thành một người có ích cho xã hội.
Sứ mệnh của giáo dục khai phóng cuối cùng là giúp học sinh hiểu và thích ứng với những biến đổi xã hội đang diễn ra.
“Trong sự học thời nay, học để làm được gì và sống như thế nào với những điều mình biết còn đáng quý gấp nhiều lần” – Ts. Giản Tư Trung. Chính vì vậy, việc đưa những gì mình biết vào cuộc sống mới là bước ngoặt thật sự của sự học cũng như nền giáo dục khai phóng.
