Lợi nhuận trước thuế là gì? Ý nghĩa, công thức tính chuẩn xác

Lợi nhuận trước thuế là một trong những chỉ số tài chính quan trọng và là thước đo được giới đầu tư đặc biệt chú ý. Trong các thương vụ gọi vốn, M&A hoặc IPO, đây thường là chỉ số đầu tiên được phân tích, nhằm trả lời câu hỏi cốt lõi: doanh nghiệp đang vận hành tốt đến mức nào, nếu loại bỏ tất cả yếu tố mang tính bên ngoài?

Lợi nhuận trước thuế là gì?

Lợi nhuận trước thuế (tiếng Anh: Profit Before Tax - PBT hoặc Earnings Before Tax - EBT) là khoản lợi nhuận mà doanh nghiệp thu được sau khi đã trừ đi tất cả các chi phí hoạt động, chi phí bán hàng, chi phí quản lý, chi phí tài chính (bao gồm cả lãi vay), nhưng chưa trừ thuế thu nhập doanh nghiệp.

Chỉ số này là thước đo quan trọng phản ánh hiệu quả hoạt động cốt lõi của doanh nghiệp, chưa bị chi phối bởi chính sách thuế hoặc các ưu đãi đặc thù từng thời kỳ. Vì vậy, trong quá trình phân tích tài chính, nhà đầu tư và các tổ chức tín dụng thường xem lợi nhuận trước thuế như một căn cứ khách quan để đánh giá năng lực sinh lời, khả năng mở rộng quy mô hoặc mức độ hấp dẫn trong dài hạn của doanh nghiệp.

Lợi nhuận trước thuế là khoản lợi nhuận thu được nhưng chưa trừ thuế thu nhập doanh nghiệp

Ý nghĩa của lợi nhuận trước thuế

Đối với doanh nghiệp

Đối với doanh nghiệp, lợi nhuận trước thuế là căn cứ để đo lường khả năng sinh lời thuần túy từ hoạt động kinh doanh, chưa bị làm nhiễu bởi yếu tố thuế suất. Điều này giúp ban lãnh đạo đánh giá liệu các chiến lược kinh doanh, chi phí vận hành hay chính sách tài chính đang mang lại hiệu quả thực tế đến đâu.

Chỉ tiêu này cũng là đầu vào quan trọng để dự báo dòng tiền, xác định điểm hòa vốn hoặc xây dựng ngân sách cho các quý tiếp theo. Đặc biệt trong giai đoạn bất ổn, như thời kỳ hậu COVID hay khi chi phí vốn tăng cao (do lãi suất hoặc lạm phát), việc theo dõi sát lợi nhuận trước thuế sẽ giúp doanh nghiệp kịp thời điều chỉnh chiến lược điều hành để bảo toàn lợi nhuận và tăng trưởng bền vững.

Đối với nhà đầu tư

Đối với nhà đầu tư, lợi nhuận trước thuế giống như một "tấm gương phản chiếu" năng lực vận hành thật sự của doanh nghiệp, chưa bị chi phối bởi chính sách thuế từng khu vực. Khi so sánh các doanh nghiệp cùng ngành hoặc theo dõi hiệu quả qua nhiều giai đoạn, lợi nhuận trước thuế chính là thước đo đáng tin cậy. Một doanh nghiệp có lợi nhuận trước thuế ổn định, biên lợi nhuận cao và tăng trưởng đều qua thời gian thường được đánh giá là có nội lực mạnh và tiềm năng bền vững. 

Đối với các bên liên quan khác

Ngoài doanh nghiệp và nhà đầu tư, nhiều bên liên quan khác cũng quan tâm đến chỉ tiêu lợi nhuận trước thuế.

• Ngân hàng và tổ chức tín dụng: Dùng lợi nhuận trước thuế như một phần trong hệ số đánh giá khả năng trả nợ, khả năng sinh lời, từ đó quyết định mức cấp tín dụng, lãi suất vay hoặc giới hạn tài trợ vốn.

• Cơ quan thuế: Dù không trực tiếp dùng lợi nhuận trước thuế để tính thuế phải nộp, nhưng chỉ tiêu này là nền tảng để phân tích các hành vi tối ưu thuế, đánh giá tính trung thực trong báo cáo tài chính, nhất là khi xuất hiện mức lợi nhuận sau thuế thấp bất thường.

• Đối tác kinh doanh hoặc cổ đông thiểu số: Dựa vào lợi nhuận trước thuế để đánh giá khả năng hợp tác, mức độ an toàn tài chính hoặc triển vọng chia lợi tức trong các thương vụ M&A, liên doanh hoặc mua cổ phần chiến lược.

• Người lao động: Lợi nhuận trước thuế cao và ổn định có thể là tín hiệu cho thấy doanh nghiệp đang làm ăn có lãi, tăng khả năng giữ việc, tăng thưởng hoặc mở rộng sản xuất, từ đó mang lại lợi ích lâu dài cho đội ngũ nhân sự.

Lợi nhuận trước thuế giúp các nhà lãnh đạo, nhà đầu tư và các bên liên quan đánh giá hiệu quả hoạt động của doanh nghiệp

Cách tính lợi nhuận trước thuế

Lợi nhuận trước thuế là phần lợi nhuận thuần mà doanh nghiệp tạo ra từ hoạt động kinh doanh, sau khi trừ toàn bộ chi phí vận hành nhưng trước khi trừ thuế thu nhập doanh nghiệp (TNDN). Chỉ tiêu này được tính dựa trên hai phương pháp phổ biến:

Công thức tính dựa trên doanh thu, chi phí

Công thức này phản ánh toàn diện hiệu quả hoạt động kinh doanh chính và các hoạt động tài chính, đầu tư khác. Qua đó, giúp doanh nghiệp kiểm soát từng cấu phần chi phí, từ đó tối ưu hóa lợi nhuận. Trong đó:

• Tổng doanh thu: Toàn bộ số tiền doanh nghiệp thu được từ hoạt động 
• Chi phí cố định: Các khoản chi không thay đổi theo sản lượng như lương quản lý, thuê văn phòng, khấu hao,...
• Chi phí phát sinh: Các khoản chi ngoài dự tính như sửa chữa, biến động giá, chi phí đột xuất,...

Công thức tính dựa trên lợi nhuận sau thuế, chi phí

Phương pháp này thường dùng trong phân tích hoặc kiểm tra ngược lại số liệu kế toán đã được khấu trừ thuế. Bên cạnh đó, trong một số trường hợp, doanh nghiệp được miễn, giảm thuế hoặc có thuế thu nhập hoãn lại thì cần loại trừ các khoản này để tính toán chính xác hơn.

• Lợi nhuận sau thuế: Phần lợi nhuận còn lại sau khi trừ thuế thu nhập doanh nghiệp, phản ánh khoản doanh nghiệp thật sự giữ lại được.
• Chi phí thuế TNDN: Số tiền thuế TNDN phải nộp, tính trên lợi nhuận chịu thuế theo quy định pháp luật.

Phân tích chỉ số lợi nhuận trước thuế trong doanh nghiệp

Dựa trên các mức EBIT khác nhau, nhà quản trị có thể xác định tình trạng kinh doanh và đưa ra quyết sách phù hợp.

Lợi nhuận trước thuế âm có phải đóng thuế TNDN không?

Lợi nhuận trước thuế âm, doanh nghiệp vẫn có thể phải nộp thuế thu nhập doanh nghiệp, vì thuế TNDN được tính dựa trên thu nhập tính thuế chứ không phải trực tiếp từ chỉ số lợi nhuận trước thuế. Cụ thể như sau:

Theo đó:

• Nếu Thu nhập tính thuế > 0 thì doanh nghiệp phải nộp thuế TNDN
• Nếu Thu nhập tính thuế < 0 thì doanh nghiệp không phải nộp thuế TNDN

Vì vậy, doanh nghiệp chỉ nộp thuế TNDN khi thu nhập tính thuế âm hoặc bằng 0. Lợi nhuận trước thuế âm không phản ánh chính xác thu nhập tính thuế của doanh nghiệp, do đó, doanh nghiệp vẫn có thể phải nộp thuế TNDN.

Ở bất kỳ giai đoạn nào của doanh nghiệp, việc theo dõi sát sao lợi nhuận trước thuế cũng là một phần không thể thiếu của tư duy quản trị chủ động. Sự nhạy bén với chỉ số này giúp người lãnh đạo không bị bất ngờ trước những khúc quanh của thị trường.