Một nền văn hóa doanh nghiệp thành công rất quan trọng đối với hiệu quả, năng suất và phúc lợi chung của nhân viên trong một tổ chức, chính vì vậy, một mô hình văn hóa doanh nghiệp phù hợp đóng vai trò là kim chỉ nam để tổ chức đi đúng hướng.

Văn hoá doanh nghiệp là gì?

“Văn hóa doanh nghiệp chính là cách nghĩ, cách sống và cách làm của doanh nghiệp. Hay nói một cách cụ thể hơn, văn hóa doanh nghiệp chính là cách nghĩ, cách sống và cách làm việc của từng con người trong doanh nghiệp đó.” - TS Giản Tư Trung.

Hiểu đơn giản, văn hóa doanh nghiệp là tập hợp các giá trị, quan niệm, thái độ, hành vi và phong cách làm việc tồn tại trong một tổ chức doanh nghiệp. Nó bao gồm những nguyên tắc, quy tắc và môi trường làm việc được chia sẻ chung bởi tất cả các thành viên trong tổ chức.

Văn hóa doanh nghiệp thể hiện cách tổ chức đối xử với nhân viên, khách hàng và xã hội. Nó có thể phản ánh trong các giá trị cốt lõi của doanh nghiệp, cách làm việc, cách quản lý, cách tương tác giữa các bộ phận và cá nhân trong tổ chức. Văn hóa doanh nghiệp cũng có thể bao gồm các nguyên tắc đạo đức và phương châm kinh doanh mà doanh nghiệp tuân thủ.

Mô hình văn hóa doanh nghiệp là gì?

Các mô hình văn hóa doanh nghiệp là sự thể hiện giá trị của một công ty, bao gồm niềm tin và cách tiếp cận công việc đặc trưng của tổ chức và các phương pháp thực hành tốt nhất mà nhân viên tuân thủ.

Các yếu tố bổ sung giúp xác định văn hóa của tổ chức bao gồm các quy trình công việc, cách công ty nhìn nhận sự đổi mới và các nguyên tắc hợp tác. Sự tham gia của cộng đồng và xã hội cũng đóng vai trò quan trọng trong việc hình thành mô hình văn hóa doanh nghiệp.

Thông thường, các doanh nghiệp trình bày rõ mô hình văn hóa hiện tại của mình trong tuyên bố sứ mệnh mà tất cả nhân viên đều có thể đọc và hiểu. Có nhiều mô hình văn hóa doanh nghiệp khác nhau được các nhà lãnh đạo doanh nghiệp áp dụng. Chúng thường được mô tả như là khuôn khổ “Four competing values”, được phát triển vào năm 1983 bởi Robert Quinn và John Rohrbaugh.

Tầm quan trọng của mô hình văn hoá doanh nghiệp

Một văn hóa doanh nghiệp tích cực và mạnh mẽ có thể tạo ra nhiều lợi ích cho tổ chức, bao gồm sự tương tác tốt hơn giữa các thành viên, tạo động lực làm việc, tăng cường hiệu suất và sự sáng tạo, thu hút và giữ chân nhân tài, cũng như xây dựng lòng tin và hỗ trợ từ khách hàng và cộng đồng.

Bằng cách triển khai văn hóa hướng đến mục tiêu hoặc mô hình văn hóa doanh nghiệp mạnh mẽ và được xác định rõ ràng, các nhà lãnh đạo công ty sẽ có thể điều chỉnh nhân viên theo các mục tiêu tổ chức và đạo đức kinh doanh của họ, thúc đẩy sự hợp tác lành mạnh và thúc đẩy hiệu suất vượt trội. Một số vai trò của một mô hình văn hóa doanh nghiệp phù hợp:

Định hướng và thống nhất:

• Mô hình văn hóa doanh nghiệp cung cấp kim chỉ nam cho hoạt động của tổ chức, giúp nhân viên hiểu rõ mục tiêu chung và cách thức hành động để đạt được mục tiêu đó.
• Tạo sự thống nhất trong cách thức làm việc, giao tiếp và ứng xử của nhân viên, góp phần tạo nên bản sắc riêng cho doanh nghiệp.

Thu hút và giữ chân nhân tài:

• Mô hình văn hóa phù hợp thu hút những ứng viên có chung giá trị và quan điểm với doanh nghiệp.
• Tạo môi trường làm việc tích cực, gắn kết, giúp nhân viên cảm thấy được trân trọng và phát triển, từ đó giữ chân nhân tài hiệu quả.

Nâng cao hiệu quả hoạt động:

• Văn hóa doanh nghiệp mạnh mẽ thúc đẩy tinh thần trách nhiệm, sự hợp tác và sáng tạo của nhân viên, dẫn đến hiệu quả công việc cao hơn.
• Giúp doanh nghiệp dễ dàng thích ứng với thay đổi và nắm bắt cơ hội mới.

Tăng cường uy tín và thương hiệu:

• Doanh nghiệp với văn hóa tốt tạo dựng được uy tín và hình ảnh đẹp trong mắt khách hàng, đối tác và cộng đồng.
• Góp phần gia tăng giá trị thương hiệu, tạo lợi thế cạnh tranh trên thị trường.

Các lợi ích khác:

• Giảm thiểu rủi ro, sai sót và chi phí trong hoạt động.
• Tăng cường sự hài lòng và gắn bó của nhân viên.
• Thúc đẩy tinh thần học hỏi và đổi mới.

4 Mô hình văn hoá doanh nghiệp bền vững

Văn hóa gia đình (Clan Culture)

Văn hóa gia đình là một loại hình văn hóa mà ở đó, tất cả nhân viên đều có quyền lực như nhau và nhân viên có tâm lý như gia đình. Các công ty có văn hóa gia đình thường sẽ đưa ra quyết định một cách đồng thuận và có tinh thần hợp tác cao.

Một công ty có môi trường làm việc theo văn hóa gia tộc thường sẽ có tính hợp tác và không cạnh tranh. Một số công ty sẽ phát triển văn hóa làm việc theo nhóm như một công cụ trao quyền để thúc đẩy tinh thần đồng đội, ngăn ngừa tình trạng kiệt sức và tăng cường khả năng giữ chân.

Đặc điểm của văn hóa gia đình

• Quyền ra quyết định ngang nhau: Mô hình văn hóa doanh nghiệp này thường coi mọi thành viên trong nhóm đều bình đẳng. Điều này tạo ra một nền văn hóa trong đó ý tưởng và quan điểm của mỗi người đều có trọng lượng như nhau. Công ty thường sẽ chờ đợi để đưa ra quyết định cho đến khi mọi người đồng ý hoặc khi đã có sự đồng thuận.

• Sự gắn kết và đoàn kết: Văn hóa gia đình khuyến khích việc chấp nhận và tin tưởng lẫn nhau để đạt được thành công với tư cách là một đội. Một nhóm đoàn kết, khuyến khích lẫn nhau thường sẽ cởi mở hơn với các ý tưởng và sẽ có năng lượng tích cực ở nơi làm việc.

• Hợp tác từ trên xuống: Trong kiểu văn hóa công ty nhóm, những người lãnh đạo cấp cao nhất sẽ cộng tác với cả những nhân viên cấp thấp nhất. Mô hình văn hóa này cho phép các nhà lãnh đạo và nhân viên có hiệu suất cao đóng vai trò là người cố vấn cho các thành viên mới hoặc ít kinh nghiệm hơn trong nhóm. Nó cũng loại bỏ chuỗi mệnh lệnh và loại bỏ tâm lý phân cấp để thúc đẩy trách nhiệm và sự gắn kết bình đẳng.

Ưu điểm của văn hóa gia đình

Mô hình văn hóa gia đình có thể là một cách tuyệt vời để gắn kết tổ chức lại với nhau, nhằm giải quyết các vấn đề và có tư duy hướng đến kết quả. Một số lợi ích của mô hình văn hóa doanh nghiệp này bao gồm:

• Cho phép công ty có khả năng thích ứng và linh hoạt: Văn hóa gia đình hoan nghênh phản hồi và tư duy cởi mở sẽ có khả năng thích ứng cao hơn khi họ gặp phải vấn đề mới hoặc muốn thực hiện thay đổi. Nhân viên sẽ cảm thấy được chào đón khi giới thiệu những ý tưởng mới và sự đồng thuận của nhóm có nghĩa là mọi người sẽ cùng đưa ra những hướng đi mới.

• Khuyến khích giao tiếp cởi mở giữa các nhân viên: Tất cả các cấp nhân viên đều cảm thấy như họ có thể nói lên ý kiến ​​của mình và được lắng nghe trong một nền văn hóa gia đình. Mặc dù vẫn có thể có chức danh cho các vị trí cao hơn và thấp hơn, nhưng điểm mấu chốt là mọi người đều quan trọng khi đưa ra quyết định cho các sáng kiến ​​như tung ra sản phẩm mới.

• Thúc đẩy sự gắn kết và giữ chân nhân viên cao: Những nhân viên cảm thấy được tôn trọng và quan tâm đến ý kiến ​​của họ sẽ có nhiều động lực để ở lại. Một công ty có văn hóa gia đình thường tập trung vào việc xây dựng đội ngũ và phúc lợi của nhân viên, cả hai điều này đều có thể giúp giữ chân nhân viên lâu hơn.

Nhược điểm của văn hóa gia đình

• Khó mở rộng quy mô khi công ty phát triển: Văn hóa gia đình hoạt động hiệu quả nhất và dễ thực hiện nhất trong môi trường làm việc nhỏ với một vài thành viên trong nhóm gắn bó chặt chẽ. Công ty càng lớn thì càng khó tạo ra một môi trường giống như gia đình và duy trì sự hợp tác giữa các nhân viên cấp cao và cấp dưới.

• Có thể ngăn chặn việc chấp nhận rủi ro: Mô hình văn hóa gia đình đề cao sự đoàn kết và đoàn kết cũng có thể gặp vấn đề trong việc duy trì hiện trạng. Nhân viên có thể ngại nói lên ý kiến ​​của mình vì sợ làm rung chuyển tình thế hoặc làm mất lòng thành viên khác trong nhóm.

• Cộng tác quá nhiều có thể ảnh hưởng đến năng suất: Một nơi làm việc có tính cộng tác cao có thể đạt được nhiều thành tựu, nhưng đôi khi nó cũng có thể tạo ra những nút thắt làm chậm tiến độ công việc.

Văn hóa sáng tạo (Adhocracy Culture)

Trong môi trường kinh doanh, văn hóa adhocracy mô tả cách tiếp cận của công ty với sự lãnh đạo phi tập trung, sáng kiến ​​cá nhân và ra quyết định nhanh chóng. Nó không dựa vào một hệ thống quyền lực hay thủ tục cứng nhắc. Thay vào đó, nó tập trung vào việc điều chỉnh nhất quán các phương pháp bằng cách cho phép những nhân viên gần gũi nhất với hành động được phép thực hiện trong vai trò của họ và giải quyết vấn đề khi họ thấy phù hợp. 

Thuật ngữ adhocracy trở nên phổ biến vào những năm 1970 như một sự thay thế tương phản cho chế độ quan liêu, được cấu trúc bởi các quy tắc và thứ bậc. Nó có nguồn gốc từ cụm từ Latin “ad hoc”, có nghĩa là “vì mục đích này”.

Đặc điểm của mô hình văn hóa sáng tạo

• Ít nhấn mạnh vào quyền lực chính thức, chú trọng nhiều hơn vào sáng kiến ​​cá nhân. Các cấp độ công ty không được xác định chặt chẽ và có tâm lý lãnh đạo chung. Thay vì chỉ đảm nhận một vai trò, nhân viên có thể tham gia và lãnh đạo các dự án phù hợp với kỹ năng của họ. Họ được quyền tự tổ chức và thử nghiệm các cách khác nhau để xử lý vấn đề và hoàn thành nhiệm vụ mà không cần sự cho phép của người giám sát. 

• Tập trung vào sự đổi mới và chấp nhận rủi ro. Việc đặt câu hỏi về cách mọi việc được thực hiện và thực hiện thay đổi là điều có thể chấp nhận được. Nhân viên có quyền tự do sáng tạo và thử nghiệm ý tưởng của mình. Thử nghiệm này kích thích các phương pháp, sản phẩm/ dịch vụ mới và thúc đẩy sự đổi mới liên tục.

• Có rất ít sự chính thức hóa liên quan đến các kỳ vọng, thủ tục và vai trò về hành vi. Nhân viên có nhiều quyền hơn để quyết định thời điểm họ làm việc và cách thức thực hiện công việc.

• Tính linh hoạt được đánh giá cao và được thực hành. Mục tiêu là một tư duy thích ứng với khả năng chuyển đổi nhanh chóng. Nguồn lực nội bộ phải được chuẩn bị cho môi trường kinh doanh luôn thay đổi. Các đội chuyên biệt được thành lập nhanh chóng để đối mặt với bất kỳ thách thức nào có thể xảy ra.

Ưu điểm của Adhocracy Culture

• Ra quyết định nhanh chóng: Do trọng tâm là chấp nhận rủi ro và hệ thống phân cấp thấp nên các quyết định được đưa ra nhanh chóng khi không có thời gian phân tích dài dòng. Mọi người có thể hoạt động theo bản năng mà không cần nhiều cấp độ chấp thuận. Điều này có nghĩa là doanh nghiệp có thể đáp ứng nhu cầu trước mắt của khách hàng và nhu cầu thị trường khi hoàn cảnh thay đổi với tốc độ chóng mặt. 

• Khả năng thích ứng: Trọng tâm là về tương lai và tư duy đột phá để đi trước các đối thủ cạnh tranh một bước. Doanh nghiệp có thể phân nhánh hoặc điều chỉnh chiến lược của mình khi đang di chuyển dựa trên những thay đổi về điều kiện bên trong và bên ngoài.

• Vì nhân viên không được xác định thành một chức năng duy nhất nên họ có nhiều kỹ năng và kiến ​​thức khác nhau để tham gia vào các hoạt động khác nhau khi cần thiết. 

• Khuyến khích hành vi đổi mới và sáng tạo: Việc thiếu hệ thống phân cấp giúp việc tương tác, cộng tác và giao lưu với đồng nghiệp trở nên dễ dàng hơn. Mọi người cảm thấy thoải mái hơn khi nói lên quan điểm và ý tưởng của mình để thử nghiệm và đưa ra giải pháp.

• Trao quyền cho lực lượng lao động: Không bị giới hạn bởi một cơ cấu chính thức, nhân viên thấy mình có nhiều quyền kiểm soát hơn đối với sự nghiệp của mình. Công việc đang được thực hiện trong toàn tổ chức được thể hiện rõ ràng hơn, vì vậy nhân viên nhận thức được những cơ hội mới và thoải mái thay đổi vai trò của mình.

Nhược điểm của văn hóa sáng tạo

• Giao tiếp khó khăn: Bởi vì có rất ít cơ cấu về cách thức thực hiện mọi việc và tập trung nhiều vào các sáng kiến ​​cá nhân nên có thể xảy ra nhầm lẫn. Nhân viên có thể không hiểu đầy đủ họ nên lấy thông tin quan trọng ở đâu và biết ai chịu trách nhiệm xử lý các tình huống nhất định.

• Ban lãnh đạo cần tìm ra phương pháp giao tiếp hiệu quả. Nếu không, nó sẽ dẫn đến việc mọi người thiếu sót, trùng lặp công việc, chậm trễ,...

• Môi trường làm việc mất trật tự: Tính không thể đoán trước có thể khơi dậy sự sáng tạo, nhưng đôi khi nhân viên có thể cảm thấy hơi lạc lõng trước một khung cảnh thay đổi liên tục.

• Nếu không có một chuỗi lãnh đạo nhất định, nhân viên có thể không hiểu hết trách nhiệm của mình hoặc họ đang thực hiện tốt như thế nào. Cũng có thể không rõ nên tìm đến ai để được hướng dẫn về nhiệm vụ hoặc xung đột giữa các cá nhân.

• Không phải ai cũng làm việc ở mức cao nhất mà không có cơ cấu. Thái độ thoải mái hơn về quy trình và giờ làm việc có thể ảnh hưởng đến tiến độ và kiểm soát chất lượng.

• Không phải ý tưởng nào cũng thành công: Chấp nhận rủi ro không phải lúc nào cũng dẫn đến thành công. Thất bại là điều bình thường nên tổ chức phải có khả năng chịu đựng điều này. Việc ra quyết định tự phát mà bỏ qua nghiên cứu thị trường hoặc quản lý rủi ro có thể dẫn đến việc phung phí tiền vào thứ gì đó không thành công.

• Tuyển dụng có thể là một thách thức: Một nền dân chủ không phải là môi trường phù hợp cho tất cả mọi người. Những người khao khát sự ổn định, thủ tục và thói quen không phải là ứng viên mạnh, điều này có thể thu hẹp các lựa chọn tuyển dụng.

• Đây là môi trường phù hợp hơn với những cá nhân có kinh nghiệm hơn là những người mới bắt đầu sự nghiệp. Điều kiện có nhịp độ nhanh đòi hỏi nhân viên phải có kỹ thuật mài giũa và không cần giám sát nhiều. Các nhà lãnh đạo cần phải có niềm tin rất lớn rằng các thành viên trong nhóm của họ sẽ có thể giải quyết bất cứ điều gì xảy ra với họ.

Văn hóa thị trường (Market Culture)

Văn hóa thị trường là một lý thuyết quản lý nơi làm việc được thiết kế để đạt được kết quả bên ngoài, mục tiêu là tăng lợi nhuận và vượt trội so với đối thủ cạnh tranh.

Đặc điểm của mô hình văn hóa thị trường

• Tập trung vào cạnh tranh, hiệu quả và lợi nhuận.
• Nhân viên được khuyến khích cạnh tranh để đạt được mục tiêu.
• Hệ thống đánh giá và khen thưởng dựa trên thành tích cá nhân.
• Môi trường làm việc năng động, áp lực cao.

Ưu điểm của Market Culture

• Cạnh tranh lành mạnh: Văn hóa thị trường có thể khuyến khích mức độ cạnh tranh lành mạnh giữa các nhân viên, có thể giúp khuyến khích nhân viên phát triển và xây dựng mối quan hệ bền chặt hơn khi nhân viên cạnh tranh và xây dựng kỹ năng tốt hơn dù thắng hay thua.

• Đổi mới nhiều hơn: Khuyến khích nhân viên cạnh tranh hơn có thể giúp tạo ra nhiều đổi mới hơn trong công ty, tạo ra các sản phẩm, dịch vụ hoặc phương pháp mới có thể mang lại cho công ty lợi thế cạnh tranh trên thị trường mục tiêu của mình.

• Nhân viên hạnh phúc hơn: Một số nhân viên hài lòng và hạnh phúc hơn trong môi trường làm việc khuyến khích sự cạnh tranh. Thử thách liên tục của cạnh tranh và tăng trưởng có thể tạo ra lực lượng lao động năng động, hạnh phúc và sáng tạo hơn cho doanh nghiệp.

• Lợi nhuận tối đa: Với sự cạnh tranh và đổi mới nhiều hơn, các công ty có thể nhận được lợi nhuận cao hơn trong dài hạn vì họ làm việc chăm chỉ hơn để có khả năng cạnh tranh cao hơn trong và ngoài nước. Các sản phẩm/ dịch vụ mới có thể giúp một công ty có văn hóa thị trường vượt trội trong ngành của họ và thu hút khách hàng mới.

• Phản ứng nhanh hơn: Các công ty chấp nhận văn hóa thị trường có thể phản ứng nhanh hơn trước những thay đổi của điều kiện thị trường và hành động của đối thủ cạnh tranh, giúp công ty vượt lên trên đối thủ cạnh tranh và có khả năng giành được hầu hết khách hàng trên thị trường.

Nhược điểm văn hóa thị trường

• Kiệt sức hơn: "Kiệt sức" là thuật ngữ mô tả tình trạng mà nhân viên có thể cảm thấy khi họ làm việc quá sức trong thời gian dài. Văn hóa thị trường có thể làm tăng tình trạng kiệt sức bằng cách khuyến khích nhân viên làm việc chăm chỉ hơn để vượt trội và đánh bại đối thủ cạnh tranh.

• Tăng chi phí nghiên cứu thị trường: Để một công ty duy trì khả năng cạnh tranh liên tục, doanh nghiệp thường phân bổ nhiều nguồn lực hơn, cả về tài chính và thực tế cho việc nghiên cứu thị trường và sự cạnh tranh. Nó có thể làm tăng chi phí và có tác động đáng kể đến tỷ suất lợi nhuận của công ty.

• Môi trường làm việc không được hỗ trợ: Nhu cầu cạnh tranh liên tục với các nhân viên khác có thể tạo ra một môi trường làm việc không được hỗ trợ, nơi nhân viên tập trung vào bản thân thay vì làm việc theo nhóm. Dẫn đến động lực của nhân viên thấp hơn và tỷ lệ doanh nghiệp nghỉ việc cao hơn.

• Tốc độ làm việc nhanh hơn: Văn hóa thị trường có thể tạo ra tốc độ nhanh hơn cho nơi làm việc, với sự cạnh tranh liên tục đòi hỏi nhân viên phải có tốc độ và hiệu quả cao hơn. Gây ra nhiều lỗi hơn và chất lượng thấp hơn cho các sản phẩm cuối cùng mà công ty sản xuất.

• Ít cơ hội hợp tác hơn: Các công ty nắm bắt văn hóa thị trường có thể gặp nhiều khó khăn hơn trong việc hình thành mối quan hệ và quan hệ đối tác với các doanh nghiệp khác, điều có thể giúp công ty phát triển thông qua hợp tác.

Văn hóa thứ bậc (Hierarchy Culture)

Văn hóa thứ bậc hay văn hóa phân cấp là một loại văn hóa tổ chức nhấn mạnh đến sự ổn định lâu dài, cấu trúc nhất quán và một tập hợp các giá trị được chia sẻ trong toàn bộ tổ chức. So với các mô hình văn hóa doanh nghiệp khác, mô hình phân cấp được thiết kế để nuôi dưỡng hiệu suất ổn định và nhất quán trong nhiều năm. Các thành viên trong nhóm phải hiểu rõ nhiệm vụ của mình, các quyết định được đưa ra trên cơ sở từ trên xuống và các sản phẩm cũng như sáng kiến ​​mới được triển khai một cách có chủ ý và có phương pháp.

Đặc điểm của văn hóa thứ bậc

• Lãnh đạo từ trên xuống: Hầu hết các tổ chức có thứ bậc đều do giám đốc điều hành (CEO) hoặc chủ tịch công ty lãnh đạo. Người đó có một nhóm điều hành báo cáo cho họ và mỗi người điều hành giám sát các phòng ban khác nhau của công ty. Một chuỗi mệnh lệnh tồn tại trong tất cả các lĩnh vực của công ty.

• Ra quyết định có phương pháp: Trong nền văn hóa phân cấp, các quyết định quan trọng đều được thông qua nhiều bên liên quan từ các thành viên trong nhóm làm việc hàng ngày đến trưởng bộ phận cho đến giám đốc điều hành công ty. Điều này có thể dẫn đến khó đưa ra những quyết định nhanh chóng, nhưng nó cũng đóng vai trò như một rào cản chống lại những quyết định bốc đồng.

• Tập trung vào độ tin cậy và tính nhất quán: Văn hóa phân cấp nhằm mục đích mang lại tính nhất quán và độ tin cậy. Các thành viên trong nhóm phải thường xuyên đáp ứng đúng thời hạn và các sự kiện lớn như ra mắt sản phẩm dự kiến ​​sẽ diễn ra đều đặn nhờ vào đường dây liên lạc cởi mở.

• Văn hóa doanh nghiệp mạnh mẽ: Các tổ chức có thứ bậc lớn được thiết kế để nuôi dưỡng văn hóa doanh nghiệp tồn tại lâu dài ngoài nhiệm kỳ của bất kỳ một nhân viên nào. Các tổ chức phân cấp lớn cố gắng duy trì bản sắc thương hiệu và danh tiếng của họ trong nhiều thập kỷ, ngay cả khi toàn bộ đội ngũ nhân viên đã luân chuyển.

Ưu điểm của Hierarchy Culture

• Các giá trị công ty nhất quán: Mô hình văn hóa tổ chức này có xu hướng nhấn mạnh sự tập trung mạnh mẽ vào nội bộ và đặt ưu tiên cho việc đặt tên cho các giá trị của công ty, thiết lập quy tắc ứng xử của công ty và đặt kỳ vọng cho mọi thành viên trong nhóm.

• Cơ hội phát triển trong công ty: Khi nhân viên có thể mong đợi được thăng chức ổn định và có cố vấn nội bộ, các công ty có cấp bậc sẽ tạo cơ hội cho những nhân viên lâu năm thành công trong công ty. Trong cơ cấu phân cấp được quản lý tốt, các thành viên trong nhóm có thể thăng tiến trong công ty và đảm nhận các vai trò quản lý.

Nhược điểm của văn hóa thứ bậc

• Di chuyển chậm: Do cơ cấu ra quyết định từ trên xuống và tính chất quan liêu vốn có, một tổ chức có thứ bậc có thể mất nhiều thời gian để đưa ra các quyết định lớn. Mô hình đặc biệt được sử dụng trong chế độ phụ quyền hoặc tư duy khởi nghiệp trong văn hóa gia tộc thường dẫn đến hành vi nhanh nhẹn hơn.

• Khó thay đổi sứ mệnh cốt lõi: Việc các cấp bậc công ty đưa ra quyết định thường xuyên đã khó đến mức nào, họ thường gặp khó khăn hơn trong việc xoay trục hoạt động kinh doanh của mình. Nó có thể trì hoãn sự thích ứng cần thiết với các điều kiện thị trường mới, khiến các tổ chức có thứ bậc lớn dễ bị tổn thương trước các công ty khởi nghiệp nhỏ hơn có thể thay đổi hướng đi trong thời gian ngắn hơn nhiều.

• Những "ngõ cụt" nghề nghiệp: Trong khi một số thành viên trong nhóm có thể thăng tiến lên bậc thang thứ bậc để đảm nhận vai trò điều hành, thì một bộ phận lớn nhân viên sẽ không cảm nhận được điều đó. Có thể khiến một số nhân viên đi vào ngõ cụt trong tổ chức - mắc kẹt trong một công việc không còn thách thức họ và không có con đường thăng tiến. Điều này không xảy ra nhiều trong một nền dân chủ, nơi người lao động có thể chuyển đổi giữa các nhóm dự án và tổ chức ma trận khác nhau, mà nó giúp công việc của họ luôn được kích thích.

Cách lựa chọn mô hình văn hóa doanh nghiệp phù hợp 

Xác định giá trị cốt lõi

Đây là bước đầu tiên và quan trọng nhất. Giá trị cốt lõi là những nguyên tắc và niềm tin nền tảng mà doanh nghiệp hướng đến. Hãy dành thời gian thảo luận với ban lãnh đạo và nhân viên để xác định những giá trị cốt lõi mà tất cả mọi người đều đồng ý và cam kết thực hiện.

Phân tích môi trường kinh doanh

Mỗi ngành nghề kinh doanh có những đặc điểm riêng, vì vậy ban lãnh đạo doanh nghiệp cần phải phân tích môi trường kinh doanh của mình để lựa chọn mô hình văn hoá phù hợp. Ví dụ, một doanh nghiệp khởi nghiệp trong lĩnh vực công nghệ sẽ cần một mô hình văn hoá khác với một công ty lớn trong lĩnh vực tài chính.

Thiết lập các mục tiêu và chiến lược

Mục tiêu và chiến lược của doanh nghiệp cũng ảnh hưởng đến việc lựa chọn mô hình văn hoá. Ví dụ, nếu doanh nghiệp đang hướng đến mục tiêu tăng trưởng nhanh chóng, ban lãnh đạo có thể cân nhắc lựa chọn mô hình văn hoá đề cao sự đổi mới và sáng tạo.

Thu hút nhân viên tham gia vào quy trình

Văn hóa doanh nghiệp đóng vai trò quan trọng trong việc đo lường và theo dõi hiệu quả của một tổ chức. Để nâng cao hiệu suất hoạt động, sự tham gia tích cực của nhân viên là rất quan trọng.

Một cách để cải thiện doanh nghiệp là thu thập phản hồi thông qua việc tổ chức khảo sát cho nhân viên tham gia. Điều quan trọng là đảm bảo tính ẩn danh của thông tin khảo sát, nhằm khuyến khích nhân viên thực sự chia sẻ ý kiến và phản hồi của mình một cách trung thực.

Làm thế nào để cải thiện văn hóa doanh nghiệp?

Cải thiện văn hóa doanh nghiệp là một hành trình liên tục, đòi hỏi sự cam kết và nỗ lực từ tất cả các thành viên trong tổ chức. Theo đó, doanh nghiệp xác định rõ ràng mục tiêu mà mình muốn hướng đến và những giá trị cốt lõi muốn gìn giữ. Những giá trị này sẽ đóng vai trò như kim chỉ nam cho mọi hoạt động và quyết định trong công ty.

Tạo điều kiện cho nhân viên được tự do chia sẻ ý kiến, suy nghĩ và phản hồi về văn hóa doanh nghiệp. Lắng nghe những phản hồi này một cách cởi mở và tiếp thu những góp ý mang tính xây dựng sẽ giúp doanh nghiệp hiểu rõ hơn về những vấn đề cần cải thiện.

Xây dựng môi trường làm việc khuyến khích giao tiếp cởi mở, hợp tác hiệu quả giữa các thành viên trong tổ chức. Giúp tăng cường sự tin tưởng, gắn kết và tạo ra môi trường làm việc tích cực.

Đảm bảo mọi nhân viên đều được đối xử công bằng và bình đẳng, bất kể chức vụ, giới tính, tuổi tác hay tôn giáo. Giúp tạo ra môi trường làm việc lành mạnh và khuyến khích sự đa dạng trong tổ chức.

Khen thưởng và ghi nhận những thành tích của nhân viên là cách hiệu quả để khích lệ tinh thần và động lực làm việc. Đồng thời giúp củng cố những giá trị cốt lõi mà doanh nghiệp muốn hướng đến. Song đó, đầu tư vào việc đào tạo và phát triển năng lực cho nhân viên là cách hiệu quả để nâng cao hiệu quả công việc và giữ chân nhân tài. Cung cấp cho nhân viên cơ hội học tập và phát triển bản thân sẽ giúp họ cảm thấy được trân trọng, gắn bó với công ty.

Lắng nghe ý kiến phản hồi từ khách hàng và đối tác để hiểu rõ hơn về nhu cầu và mong muốn của họ. Điều này giúp doanh nghiệp cải thiện sản phẩm, dịch vụ và xây dựng văn hóa doanh nghiệp phù hợp với thị trường.

Ví dụ về mô hình văn hóa doanh nghiệp tiêu biểu

Văn hóa gia đình (Clan Culture)

• Google: Google từ lâu đã nổi tiếng với văn hóa làm việc độc đáo và văn hóa gia tộc cũng không ngoại lệ. Công ty khuyến khích đối thoại cởi mở, linh hoạt và tự do giữa các nhân viên của mình để họ được trao quyền đưa ra các giải pháp sáng tạo. Nhân viên cũng cam kết với các giá trị chung của công ty và tin tưởng vào mục đích rõ ràng trong công việc của họ.

• Airbnb: Văn hóa hướng đến sứ mệnh của Airbnb đã thu hút một đội ngũ nhân viên đầy nhiệt huyết, tất cả đều cống hiến hết mình cho tầm nhìn “trở thành chủ nhà” của tổ chức. Người sáng lập Brian Chesky thực hiện phong cách quản lý cởi mở và công ty cũng coi trọng việc chia sẻ thông tin và quyền sở hữu của nhân viên.

• Zappos: Một trong những giá trị cốt lõi của Zappos là "xây dựng tinh thần đồng đội và gia đình tích cực" - sự gói gọn hoàn hảo của văn hóa gia tộc. Họ đã xây dựng công ty của mình dựa trên cộng đồng, sự tích cực và sự tin cậy, đồng thời trao cho nhân viên quyền tự đưa ra quyết định với niềm tin rằng điều đó cũng mang lại kết quả tốt hơn cho khách hàng.

Văn hóa sáng tạo/ văn hóa phụ quyền (Adhocracy Culture)

• Google: Văn hóa hỗ trợ của Google cho phép nhân viên sáng tạo, đổi mới và thực hiện các thay đổi nhanh chóng để đáp ứng nhu cầu của khách hàng. Kiểu văn hóa này hoàn hảo cho một công ty như Google, công ty không ngừng mở rộng và cần phải linh hoạt cũng như phản ứng nhanh với những thay đổi trên thị trường.

• Pixar: Là một công ty đã có thể thực hiện thành công văn hóa phụ quyền. Cơ cấu tổ chức phẳng của nó cho phép giao tiếp hiệu quả hơn và các ý tưởng được truyền tải tự do hơn. Ngoài ra, Pixar khuyến khích nhân viên của mình sáng tạo và đưa ra những ý tưởng mới, dẫn đến việc phát hành một số bộ phim thành công trong nhiều năm qua.

• Tesla: Văn hóa phụ quyền của Tesla thể hiện rõ trong lịch sử đổi mới của họ. Tesla đã phát triển một số công nghệ đột phá, bao gồm ô tô điện, mái nhà năng lượng mặt trời và xe tự lái. Văn hóa phụ trách của Tesla cũng giúp công ty thu hút được những nhân tài hàng đầu. Nhân viên tại Tesla được tự do đổi mới và thử nghiệm những ý tưởng mới. Sự tự do này khuyến khích họ chấp nhận rủi ro và sáng tạo. Kết quả là Tesla đã có thể phát triển một số công nghệ tiên tiến nhất trên thế giới.

Văn hóa thị trường (Market Culture)

• Amazon: Ở cấp độ công ty, nhân viên được khuyến khích chấp nhận rủi ro, khám phá ý tưởng và tìm kiếm, có thể khai thác các phương pháp tiếp cận dựa trên dữ liệu để thúc đẩy các dịch vụ bán lẻ trực tuyến ngày càng hiệu quả, cũng như các giải pháp do công nghệ cung cấp.

• Bluecore: Blucore là một công ty tiếp thị bán lẻ nổi tiếng về cách đối xử đạo đức với nhân viên, đồng thời phá vỡ lĩnh vực tiếp thị truyền thống. Sử dụng phương pháp tiếp cận dựa trên dữ liệu, Bluecore sử dụng dữ liệu để cung cấp thông tin chi tiết về khách hàng nhằm thúc đẩy doanh số bán hàng một cách tốt nhất. Tương tự một phần với Amazon, Bluecore chỉ cung cấp nền tảng thương mại điện tử chứ không cung cấp sản phẩm. Bluecore đạt điểm cao trong các cuộc khảo sát và quản lý về mức độ hài lòng của nhân viên được khen ngợi nhờ tính trung thực và quan điểm đạo đức trong thực tiễn kinh doanh của mình.

• General Electric: General Electric nổi tiếng với cách tiếp cận lấy khách hàng làm trung tâm và văn hóa thị trường của họ phản ánh điều đó. Thành công của tổ chức được xây dựng dựa trên khả năng thích ứng và thay đổi theo yêu cầu của khách hàng. Kỳ vọng của khách hàng được xác định chắc chắn và các chương trình được xây dựng để nhân viên coi những nhu cầu này là trọng tâm trong quy trình làm việc của họ.

Văn hóa thứ bậc (Hierarchy Culture)

Tổ chức quân sự:

Khi nói đến các tổ chức quân sự, có một nền văn hóa phân cấp rõ rệt. Hệ thống phân cấp này dựa trên quyền hạn và trách nhiệm, những cá nhân có cấp bậc cao hơn sẽ có nhiều quyền ra quyết định hơn trong tổ chức.

Trong cơ cấu phân cấp này, vai trò và trách nhiệm được xác định rõ ràng cho từng cá nhân. Ví dụ, một sĩ quan sẽ có những nhiệm vụ khác với một người nhập ngũ; trong khi một trung đội trưởng thường sẽ nhận được mệnh lệnh từ sĩ quan chỉ huy của họ để thực hiện các nhiệm vụ cụ thể.

Tập đoàn lớn: 

Văn hóa phân cấp của các tập đoàn lớn đã tồn tại hàng thập kỷ và vẫn còn phổ biến ở nhiều tổ chức ngày nay. Đó là một nền văn hóa đặt nhiều giá trị lên một số cá nhân, nhóm và phòng ban nhất định hơn những người khác và tạo ra một chuỗi mệnh lệnh rõ ràng trong toàn tổ chức.

Trong quá trình ra quyết định, những người cấp cao hơn trong hệ thống phân cấp thường có nhiều ảnh hưởng hơn đến việc công ty sẽ đi theo hướng nào. Điều này có nghĩa là nhân viên cấp thấp hơn có thể không có nhiều ý kiến ​​đóng góp khi đề cập đến các vấn đề hoặc sáng kiến ​​quan trọng.

Mô hình văn hóa doanh nghiệp mà các nhà lãnh đạo doanh nghiệp lựa chọn áp dụng phụ thuộc vào nhiều yếu tố, từ quá trình thành lập công ty đến các sản phẩm/ dịch vụ mà họ cung cấp. Lựa chọn một mô hình văn hóa phù hợp và xây dựng văn hóa hiệu quả, doanh nghiệp có thể tạo dựng môi trường làm việc tích cực, thu hút nhân tài và đạt được thành công bền vững.